Traktat krakowski na zamku w Olsztynie
Historyczny dokument, wypożyczony z kolekcji Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, można oglądać od 4 do 16 kwietnia w sali gotyckiej olsztyńskiego zamku. Na jego kartach zapisano po łacinie 31 artykułów traktatu pokojowego zawartego po ostatniej wojnie z Krzyżakami z lat 1519-1521. Widnieją pod nim pieczęci i podpisy m.in. króla Zygmunta Starego i Albrechta Hohenzollerna. Na mocy tego traktatu Prusy Królewskie stały się lennem Polski, a Albrecht - dawny wielki mistrz zakonu krzyżackiego - przyjął tytuł księcia pruskiego i przeszedł na luteranizm.
Jak ocenił dyrektor Muzeum Warmii i Mazur Piotr Żuchowski, zbiorową wyobraźnię Polaków o hołdzie pruskim ukształtował obraz Jana Matejki, ale to właśnie traktat podpisany 8 kwietnia 1525 r. jest najważniejszym w polskich zbiorach dokumentem związanym z tym wydarzeniem. Zdaniem Żuchowskiego prezentacja tak wyjątkowego dokumentu uruchomi "muzealną metafizykę", umożliwiając zwiedzającym powrót do wydarzeń, które miały istotny wpływ na losy regionu.
Pergamin, na którym podpisał się polski król i wielki mistrz, jest umieszczony w specjalnie zbudowanej gablocie w dawnej zamkowej kaplicy. Można go oglądać przez blisko dwa tygodnie; we wtorki i soboty przewidziano oprowadzanie przez przewodników, którzy opowiedzą o kulisach traktatu, jego znaczeniu i konsekwencjach dla przyszłości Polski i Europy. Wydarzenie jest związane z ustanowieniem 2025 roku w województwie rokiem 500-lecia hołdu pruskiego. W ramach tych obchodów 10 kwietnia w olsztyńskim muzeum zaplanowano uroczystą sesję sejmiku, wykłady historyków i otwarcie na dziedzińcu okazjonalnej wystawy.
Jak przypomnieli olsztyńscy muzealnicy, traktat podpisany 8 kwietnia 1525 roku i złożenie dwa dni później hołdu lennego jest uznawane za symboliczne zwycięstwo ówczesnej polskiej dyplomacji. Na mocy podpisanego w Krakowie traktatu powstało świeckie, lenne księstwo pruskie. Ustalono formy zadośćuczynienia za wojenne straty, zasady sukcesji władzy czy prawo celne. Laicyzacja zakonu krzyżackiego i konwersja wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna na luteranizm oznaczała koniec krzyżackiej dominacji na tych terenach.
Traktat krakowski otworzył też granice Prus dla polskiego handlu, osadnictwa i kultury. Książę pruski miał zbrojnie wspierać Polskę w prowadzonych przez nią wojnach, a poddani księstwa otrzymali prawo odwoływania się od wyroków sądów książęcych do króla.(PAP)
